Kiserliortunngornissartik ilimagereertarnerlugu?

Juli 2010. Inuit Nunatsinneersut danmarkimut nuussimasut, erinarsoqatigiinnik Nunatsinneersunik Aarhusimi tusarnaartut.

Innuttaaqatigut Nunatsinneersut danmarkimut nuukkaangamik qanoq atugaqalertarnersut tusagassiutitigut saqqummiunneqaraangat eqqarsaatit assigiinngitsut qaffakaalersarput. Ingammik oqaluttuarineqaraangat nuunnerup kingorna amerlasuut kiserliortunngortarsimasut, ulluinnarni danskinik ilisarisimasaqalersimanatik, naapittagaqaratik oqaloqateqassanatilluunniit.

Nuuttartut ilarpassui nuuginnavillutik aallartarsimasut tusartaannarpagut. Ilaqarpulli aamma pilersaarusioriarlutik aallartartunik. Nuuginnavillutik imaluunniit pilersaarusioqqaarlutik aallartartut danmarkimiileraangamik atugaat qanoq assigiinngitsigisarnersut nalugaluarpara. Qularinngilarali danmarkimi inooqataanissamut piumasaqaatit angisuut unamminartullu tikittarsimassagaat.

Inuit nammineq qinikkaminnik nunamut allamut nuunnissartik aalajangertarmassuk ataqqivara. Tusaraangakkuli nuussimasut ilarpassui inuunermik oqimaatsumik inuuneqalersartut, allaat ilaatigut imigassamik ikiaroorniutinilluunniit atornerluisunngorlutik, uummatikkut ilorlerpaakkut anniallatsinneqartarpunga.

Eqqarsaatigileraangakku inuit "inuunissarinngisaminnik" atugaqalersimallutik ulloq qanoq naaniartarneraat, uummatinni aliasussinnaasarpunga. Nalunngilarami takorloorsinnaallugulu inuuneq oqimaatsumik atorlugu qanoq ilungersunartigisimassasoq, ingammik paaseqatigisinnaasanik oqaaseqatigisanillu naapitassaqanngikkaanni oqaloqatissaqanngikkaannilu.

Nuuttarsimasut pillugit misissuinerit ersersippaat, tamakku inuit nuussimasut, immaqa amerlanersaasa, Nunatsinnut uteqqinnissartik pilersaarutiginngikkaat. Aamma nalunngilara uteqqullugit kaammattorneqaraluarunilluunniit imaaliinnaq aalajangernavianngitsut uterniarlutik. Namminnermi inuunertik aalajangigassaraat, namminnerlu qinerpaat danmarkimi inuuneqarniarlutik.

Nuuttartulli danskinut akulerusimasunngortannginnerat kiserliortunngortarnerallu ajornartorsiutaavoq isiginngitsuusaarneqarsinnaanngitsoq. Nuussimasumut angisuumik ajornartorsiutinngortarpoq, allaat inuttut naleerukkaluttuinnarnermik misigineqalersarluni. Nuuttarnermut pissutaasoq danskinit oqallisigineqaleraangat Nunatsinni ajornartorsiuteqarneq pissutaasutut taakkartorneqartarmat, tamanna Nunatta isigineqarneranut pitsanngorsaataanngimmat ajornartorsiutaavoq.

Nalunngilara nuussimasut uagut Nunatsinniit imaaliallaannarlugit ikiorsinnaanngikkigut, nooreeraangatami danmarkimi ingerlatseriaatsimut (system) ilaalertarput. Paarlattuanilli uagut Nunatsinni iliuuseqarsinnaavugut nuunnissamik eqqarsaateqartartunut pilersaaruteqartartunullu illuatungiliisinnaasumik. Inuimmi tamakku Nunatsinni atorfissaqartippagut, nuuginnavillutimmi nuuginnavittarnissaat kissaatiginanngikkaluaqaaq.

Isumaqarpunga Namminersorlutik Oqartussat kommunellu suleqatigiillutik paasissutissanik sukumiinerusumik allaatigisaqartunik sanasariaqartut. Paasissutissani atuarneqarsinnaassapput danmarkimut nuunniaraanni naalagaaffiup danmarkip piumasaqaatai allarpassuillu danmarkimut nuunnermi suliarisariaqartut aqqusaartariaqartullu. Piumasaqaatimmi assigiinngitsorpassuit naammassiniagassaapput, ingammik qitornaqarlutik nuunniartunut.

Paasissutissat aqqutigalugit nuunnissamik pilersaaruteqartup takusinnaalertariaqarpaa ilumut nuunniarneq eqqortumik aalajangernerunersoq. Paasissutissatigut qularnaarlugu ersersinneqartariaqarpoq nuunnissamut piumasaqaatit naammassineqarsinnaanersut. Danskit oqaasiinik atuisinnaanermik piginnaasat nuunnissamut ilumut tunngavissiinersut paasissutissani ersersinneqarsinnaasariaqarpoq, pingaartumillu danskit inooriaasiannut naleqqussarsinnaassuseqarnerluni paasissutissani takutinneqarsinnaasariaqarpoq.

Naluara nuunniartunut taamatut piumasaqaasersussalluni eqqortuliornerunersoq. Nuuttartulli inuttut naleerukkiartuinnarlutik misigisimasalersarnerat, minnerunngitsumillu nunasiffiup inuinut akulerussimanani inuuneq kiserliornartumik atugaqalerfiusartoq pissutsini piviusuniimmat, isumaqarpunga piumasaqaasersorneq aqqutissaasinnaasoq.

Nuuttartut tusagassiutini sammineqaraangamik amerlanerit ajornartorsiutinit qimaaginnavillutik qimaasarsimanerat uppernarsarlugulusooq saqqummiunneqartarmat, Nunatsinni ajornartorsiutigut ammanerusumik isummersorfigineqartariaqarput;

Oqallineq torersoq, akaareqatigiilluni oqallinneq, isumaqatiginngisat ataqqillugit oqaaseqartarneq, tunngavilersuilluarluni saqqummiussisarneq, inuit pineqartut ataqqillugit isummersorneq, ajornartorsiutip qiterpiaanik paasinninneq. Ila tunngavigisinnaasagut amerlagaluaqaat oqallisiginninnissamut.

Eqqaamalluguli ajornartorsiutaannaanngitsut qaqilertariaqarput; inuunermi pitsaanerusoq anguniarlugu ilungersuuteqartarnerput inoqatitsinnit amerlanerpaanit qanoq anguneqarsinnaanersoq isummersornitsigut inunni isumassaqalersinniartariaqarparput.